2.Nie zapominaj o nazywaniu i akceptowaniu wszystkich emocji
Musimy pamiętać, że wszystkie emocje są ważne, a słowa mają znaczenie. Musimy mieć świadomość, że zawsze, a w czasie wzmożonego lęku i napięcia szczególnie, bardzo ważne jest nazywanie i akceptowanie wszystkich emocji. Okres dojrzewania jest takim czasem, gdzie wiele oznak lęku bierze się z nierozumienia siebie. Stąd tak istotne jest okazywanie zrozumienia i akceptacji dla wszystkich emocji i uczuć. Często jest to najwyższa forma wsparcia, jaką możemy dać naszemu dziecku, uczniowi. Gdy zaprzeczamy emocjom „Nie ma się czego bać”, „Głowa do góry, nie myśl o tym” wysyłamy komunikat „Nie czuj tak”. Nastolatek odczytuje go przeważnie wprost „Nie powinienem tak czuć” - „Czy wszystko ze mną w porządku?” - „Coś jest ze mną nie tak”. Postawa „Rozumiem, akceptuję, masz prawo…” wysyła komunikat „To w porządku tak czuć”, „Masz prawo się złościć/bać”, „To normalne tak czuć”. Taki komunikat jest dla młodego człowieka niezwykle ważny. Nie tylko buduje relację i otwiera przestrzeń do rozmowy. To komunikat, który pokazuje coś bardzo cennego „Akceptuję cię takim jakim jesteś”.
Jak to zrobić?: Przykład
„To zrozumiałe, że się boisz”
„Usłyszałeś, że odeszło sporo osób. Słuchanie takich wiadomości wypełnia lękiem”
„Rozumiem, jak ciężko ci, z tym, że nie wiesz co dalej, jak i kiedy np. zostanie przeprowadzony egzamin maturalny. Uczucie niepewności jest bardzo trudne.”
„Jesteś wściekły, ze epidemia przypadła akurat na matury. Tak, to moment, w którym nie chcemy jakichkolwiek komplikacji”
„Smutno Ci, że musieliśmy odwołać Twoją osiemnastkę. Mi też. Wszyscy chcieliśmy byś miał wspaniałą imprezę”
3.Porozmawiajcie o lęku w ciele. Ćwiczcie techniki oddechowe i relaksacyjne
Gdy już porozmawiacie o lęku i jego konsekwencjach warto zwrócić uwagę na napięcie, które jest skutkiem włączenia schematu walka-ucieczka. To ważne, by pokazać i porozmawiać o tym, co lęk robi z naszym ciałem. Zapytać nastolatka jak i gdzie odczuwa napięcie w ciele oraz opowiedzieć o tym, jak objawia się ono u nas. Zachęcać, by zauważać i ćwiczyć nawiązywanie kontaktu ze swoim ciałem. Sposobem na zdrowe radzenie sobie z nagromadzonym napięciem są techniki oddechowe i relaksacyjne. Bardzo ważne jest to, by ćwiczyć regularnie. Propozycji jest wiele, pomocne bywa kilka minut głębokiego oddychania, relaksacja mięśni Trening Jacobsona, Trening Autogenny Schulza.
- Opowiedz o uważności. Modeluj uważność i wdzięczność.
Jesteśmy w okresie, kiedy napływa do nas duża ilość negatywnych informacji. Jak wspomniałam, zostaliśmy zaprogramowani do wyłapywania zagrożenia. Zatem mamy biologicznie zaprogramowaną zdolność do wyłapywania negatywnych informacji. Nie mamy takiej wrodzonej zdolności jeśli chodzi o pozytywne informacje, tego musimy się nauczyć i to wyćwiczyć. Świadomie kierować swoją uwagę na pozytywy. Pomaga w tym ćwiczenie uważności. To nic innego jak bycie „tu i teraz” i doświadczanie tego, co się dokładnie TERAZ dzieje, dostrzeganie każdej, zwyczajnej chwili. Ćwiczenie i praktykowanie uważności przynosi spokój, wyciszenie, pozwala zupełnie inaczej patrzeć i doświadczać zwyczajnych rzeczy. Warto porozmawiać o uważności ze swoim dorastającym dzieckiem, uczniem. Opowiedzieć jak działa i uczyć niej będąc przykładem, dostrzegając małe rzeczy, okazując wdzięczność, dziękując.
- Pytaj o myśli. Wspólnie poszukujcie dowodów na ich prawdziwość
To, że coś myślimy nie znaczy, że tak jest. Nasze myśli nie zawsze są faktami. Od myśli tak dużo zależy. To od interpretacji danej sytuacji zależą emocje i to w jaki sposób działamy. To przydatna wiedza, którą warto mieć i przekazać nastolatkowi. Ważne, by w trudnych, stresujących momentach pytać o myśli oraz zachęcać dziecko do zwracania uwagi na myśli i (najlepiej!) zapisywania ich, a następnie sprawdzania ich prawdziwości. Mogą w tym pomóc następujące pytania, które możesz zadawać podczas rozmowy o myślach oraz zapisać, by dziecko, uczeń mógł z nich korzystać samodzielnie:
- Jakie są dowody na prawdziwość tej myśli?
- Czy wiem, że na pewno to się wydarzy?
- Co innego poza tym, o czym pomyślałem może się jeszcze wydarzyć?
- Czy są jakieś fakty, które podważają tę myśl?
- Co powiedziałbym najlepszemu przyjacielowi, gdybym wiedział, że ma takie myśli?
- Co powiedziałaby mi moja mama/tata/nauczyciel/przyjaciel, gdyby słyszeli moje myśli?
- Jakie są fakty tu i teraz?
Po odpowiedzi na powyższe (przykładowe) pytania, spróbujcie zebrać wszystkie informacje i sformułować nową myśl opartą o fakty, dowody i przekierowaną na to, co wiemy tu i teraz. Często jest to połączone z zaakceptowaniem kawałka niepewności. Przykładowo możecie sformułować tak swoje myśli:
„Spróbuję i to jedyny sposób, by zobaczyć, co się wydarzy”
„Nie nauczyłem się całego materiału, ale przerobiłam/em to co najistotniejsze, np.4 z 5 zadań. To duża część tego, co było wymagane”.
„Na ten moment jest wyznaczona data egzaminów i nie została przeniesiona. Czekamy na dalsze informacje i do tego czasu mogę zgodnie z planem przerabiać materiał”
Powyższe ćwiczenie nie jest łatwe. Nazywanie, poważanie myśli i formułowanie nowych myśli często ćwiczy się przez wiele sesji terapeutycznych. Miejcie dla siebie cierpliwość i wyrozumiałość. Ma prawo być trudno i nie od razu wychodzić.
Spróbujcie!
Podsumowanie
Przeczytaliście o kilku propozycjach, sposobach, które mogą wspomagać nastolatka w radzeniu sobie z lękiem. Mam nadzieję, że ten tekst wesprze Was Rodziców, Nauczycieli i innych ważnych dorosłych w byciu przy młodzieży w tym trudnym, pełnym lęku i niepewności czasie.
Chcę jednocześnie podkreślić, że lęk może być bardzo poważnym problemem. Gdy dostrzegamy, że nasilenie lęku utrudnia, lub uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie dziecka, ucznia zachęcam, by jak najszybciej poszukać pomocy i skontaktować się z psychologiem, pedagogiem szkolnym. Jeżeli macie choć gram niepewności zaproponujcie i poszukajcie pomocy dla swojego dziecka i ucznia.
Życzę powodzenia i zdrowia! I zachęcam do zapoznania się z powyższymi radami i zastosowaniem ich w praktyce.
psycholog
Barbara Wilczek
